Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư (phần 8)

Sau quá trình đánh giá nhằm xây dựng chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư, người bệnh cần được chăm sóc một cách hợp lý trong quá trình và sau khi điều trị. Dưới đây là phương pháp trị liệu bằng tia xạ.

2. Chăm sóc dinh dưỡng trên bệnh nhân ung thư

2.6. Một số khía cạnh đặc thù quản lý dinh dưỡng trong điều trị ung thư

2.6.2. Tia xạ

Điều trị bằng tia xạ có thể gây ra các vấn đề như sau: myelosuppression; buồn nôn, nôn và mất cảm giác ngon miệng; thay đổi mùi, vị; các vấn đề về răng; viêm cơ và…;thực quản.. ngực; ỉa chảy và kéo hấp thu do tổn thương ruột; giảm chức năng miễn dịch.

Điều trị bằng tia xạ – dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Ảnh hưởng của tia xạ thay đổi theo vùng chiếu tia. Tia xạ vùng đầu cổ gây ra rất nhiều vấn đề về tiêu hóa thức ăn bao gồm đau họng, viêm màng nhầy, khô miệng kéo dài, mất cấu trúc răng, lợi mất cấu trúc, thay đổi mùi vị.

Từ khi bắt đầu điều trị những triệu chứng này xuất hiện trong vòng 10-17 ngày. Chán ăn, mệt mỏi, và giảm cân là phổi biến ở bệnh nhân. Điều trị tia xạ đến vùng ngực gây ra viêm thực quản kèm với khó nuốt. Co thắt thực quản dẫn đến tắc có thể xảy ra. Tia xạ vùng bụng có thể gây ra viêm dạ dày viêm ruột cấp với buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán ăn. Viêm nặng có thể kèm với kém hấp thu đường đôi, mỡ, điện giải. Tia xạ toàn thân có thể gây ra tất cả các triệu chứng cấp tính đã nói trên tùy mức độ. Khi kèm với hóa trị liệu, tia xạ ức chế chức năng hệ miễn dịch, do vậy hạn chế sử dụng các parameter đánh giá tình trạng dinh dưỡng. Hầu hết tác dụng phụ đều là tạm thời, thường khỏi sau khi kết thúc điều trị tia xạ từ 2 đến 4 tuần.

Viêm ruột do tia xạ gây ra có thể thành mãn tính với các triệu chứng loét hoặc tắc nghẽn làm tăng nguy cơ suy dinh dưỡng. Viêm ruột do tia xạ mãn tính kết hợp với cắt ruột nhiều, gây ra mất chức năng ruột nặng hoặc hội chứng ruột ngắn. Mức độ nặng của bệnh phụ thuộc vào độ dài và vị trí mất chức năng hoặc bị cắt của ruột, thông thường người ta chẩn đoán khi đoạn ruột non còn lại sau khi bị cắt dưới 150cm. Tình trạng bệnh lý đó bao gồm kém tiêu hóa, kém hấp thu, suy dinh dưỡng, mất nước, và bất thường chuyển hóa gây chết người. Ban đầu đòi hỏi nuôi ăn tĩnh mạch và giám sát thường xuyên dịch và điện giải trong nhiều tuần, nhiều tháng. Chế độ ăn cần nghiêm ngặt đối với công thức nuôi ăn qua sonde xác định hoặc bữa nhỏ nhiều lần, các bữa ăn có nhiều carbohydrate phức hợp, ít mỡ, ít oxalate, không có lactose và nhiều protein. Thuốc giảm nhu động ruột. Bổ sung đa vitamin bao gồm vitamin B12, acid folic và vitamin A, E, K để phòng bệnh. Nồng độ huyết thanh của chất khoáng cần được giám sát và điều chỉnh khi cần thiết.

Khi không có mặt bệnh nội sinh… một số xuất hiện sự điều chỉnh. Tuy nhiên thường đòi hỏi nhiều hơn 1 năm. Cho ăn qua sonde là quan trọng trong đáp ứng thích nghi. Khi khẩu phần cho ăn đường ruột tăng lên, thì nuôi ăn tĩnh mạch sẽ giảm xuống. Viêm ruột tia xạ có thể được phòng chống ở các bệnh nhân bị bệnh ung thư phụ khoa bằng cách sử dụng “intestinal mesh sling”, phẫu thuật đặt trước khi liệu pháp để tăng ruột non (small bowel) trên mức trường phóng xạ của tia dùng ngoài khung chậu. Ở bệnh nhân ung thư đầu và cổ, chăm sóc miệng cẩn thận và quản lý răng là cần thiết để giảm nguy cơ hỏng răng và lợi hoặc hoại tử mô xương do tia xạ.

Như vậy, sau khi điều trị bằng phương pháp tia xạ, cần chăm sóc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư để có thể phục hồi nhanh chóng.